Chương IV
CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1939 - 1945)
Bài 17. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI (1939 - 1945) (2 tiết)
I. Con đường dẫn đến chiến tranh
1. Các nước phát xít đẩy mạnh xâm lược
(1931 – 1937)
- Trong những năm 30, Đức, Italia, Nhật liên minh với nhau hình thành nên liên minh phát xít - khối Trục, đẩy mạnh các hoạt động gây chiến tranh xâm lược.
- Sau khi cầm quyền, Chính phủ Hítle xé bỏ Hoà ước Vécxai, thành lập một nước "Đại Đức" gồm tất cả các lãnh thổ có dân Đức sinh sống ở châu Âu.
- Liên Xô coi CNPX là kẻ thù nguy hiểm nhất, chủ trương hợp tác với Anh, Pháp để chống phát xít và nguy cơ chiến tranh, kiên quyết đứng về phía các nước bị chủ nghĩa phát xít xâm lược.
- Anh, Pháp không hợp tác chặt chẽ với Liên Xô, thực hiện chính sách nhân nhượng CNPX, đẩy chiến tranh về phía Liên Xô. Mĩ thi hành chính sách không can thiệp vào các sự kiện bên ngoài châu Mĩ.
2. Từ hội nghị Muy-ních đến chiến tranh thế giới.
- 3/1938, Đức xâm chiếm và sát nhập nước Áo vào lãnh thổ Đức, sau đó gây ra vụ Xuyđét để thôn tính Tiệp Khắc.
- 9/1938, Hội nghị Muyních gồm những người đứng đầu bốn nước Anh, Pháp, Đức, Italia được triệu tập. Tại Hội nghị, một hiệp định được kí theo đó Anh, Pháp trao vùng Xuyđét của Tiệp Khắc cho Đức, đổi lấy việc Hítle cam kết chấm dứt mọi cuộc thôn tính ở châu Âu.
- 3/1939, Hítle cho quân thôn tính toàn bộ Tiệp Khắc, gây hấn và ráo riết chuẩn bị chiến tranh với Ba Lan.
II. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ và lan rộng ở châu Âu (Từ tháng 9/1939 đến tháng 6/1941)
1. Phát xít Đức tấn công Ba Lan và xâm chiếm châu Âu (từ tháng 9/1939 đến tháng 9/1940)
- Rạng sáng 1/9/1939, Đức tấn công Ba Lan. Hai ngày sau Anh, Pháp buộc phải tuyên chiến với Đức. CTTG II bùng nổ. Với ưu thế quân sự, quân Đức áp dụng chiến lược "CT chớp nhoáng", chiếm được Ba Lan.
- Từ 4/1940, Đức chuyển hướng tấn công sang phía tây, chiếm được hầu hết các nước TB châu Âu và đánh thẳng vào Pháp. Pháp bại trận.
- 7/1940, không quân Đức đánh phá Anh, nhưng bị tổn thất nặng nề. Kế hoạch của Hítle đổ bộ vào nước Anh không thực hiện được.
2. Phe phát xít bành trướng ở Đông và Nam Âu (từ tháng 9/1940 đến tháng 6//1941)
- 9/1940, tại Béclin Đức, Italia, Nhật Bản kí Hiệp ước Tam cường, nhằm tăng cường trợ giúp lẫn nhau và công khai phân chia thế giới.
- Từ 10/1940, Đức chuyển sang thôn tính các nước Đông và Nam châu Âu
- Hè 1941, phe phát xít chiếm phần lớn châu Âu và sẵn sàng tấn công Liên Xô.
III. Chiến tranh lan rộng khắp thế giới (từ tháng 6/1941 đến tháng 11/1942)
1. Phát xít Đức tấn công Liên Xô. Chiến sự ở Bắc Phi.
* Đức tấn công Liên Xô:
- Rạng sáng 22/6/1941, Đức bất ngờ tấn công Liên Xô với chiến lược “Chiến tranh chớp nhoáng”.
- Ba đạo quân Đức tiến sâu vào Liên Xô. 12/1941 Hồng quân phản công thắng lợi. Quân Đức bị đẩy lùi khỏi Mátxcơva. Chiến lược “Chiến tranh chớp nhoáng” của Đức bị phá sản.
- Hè 1942, Đức tấn công xuống phía nam, tiến đánh Xtalingrat (Vongagrat) nhưng thất bại.
* Chiến sự Bắc Phi:
- 12/1942, liên quân Mĩ - Anh giành thắng lợi trong trận En Alamen (Ai Cập), chuyển sang phản công trên toàn mặt trận.
2. Chiến tranh Thái Bình Dương bùng nổ.
- Sáng 7/12/1941, Nhật tấn công hạm đội Mĩ ở Trân Châu Cảng. Mĩ tuyên chiến với Nhật, sau đó là với Đức, Italia. Chiến tranh lan rộng thế giới.
- Nhật tấn công ồ ạt xuống các nước ĐNA, chiếm nhiều nước, nhiều đảo…
3. Khối Đồng minh chống phát xít hình thành
- Hành động xâm lược của phát xít đã thúc đẩy các quốc gia liên minh chống kẻ thù chung.
- Liên Xô tham chiến làm thay đổi tính chất, cục diện, triển vọng thắng lợi của cuộc chiến tranh chống phát xít.
- Sự thay đổi thái độ, chính sách của Mĩ, Anh trong việc hợp tác cùng Liên Xô chống phát xít.
- 1/1/1942, tại Oasinhtơn, 26 nước, đứng đầu là Liên Xô, Mĩ, Anh kí tuyên bố chung (Tuyên ngôn Liên hợp quốc), các nước tham gia cam kết dốc toàn lực tiêu diệt chủ nghĩa phát xít.
IV. Quân Đồng minh chuyển sang phản công, CTTG II kết thúc (từ tháng 11/1942 đến tháng 8/1945)
1. Quân đồng minh phản công (từ tháng 11/1942 đến tháng 6/1944)
* Mặt trận Xô - Đức
- 11/1942 - 2/1943 Liên Xô phản công tại Xtalingrát. Đức bị tổn thất nặng nề…
- Từ 5/7 đến 23/8/1943. Hồng quân bẻ gãy cuộc tấn công của Đức ở vòng cung Cuốcxcơ, đánh tan 30 sư đoàn Đức.
- 6/1944, phần lớn lãnh thổ Xô viết được giải phóng.
* Mặt trận Bắc Phi
- Anh, Mĩ phối hợp phản công (tháng 3 - 5/1943) quét sạch liên quân Đức - Italia khỏi châu Phi.
* Ở Italia, quân đồng minh đánh chiếm Xixilia. Phát xít Italia sụp đổ
* Ở Thái Bình Dương
2. Phát xít Đức bị tiêu diệt. Nhật Bản đầu hàng. Chiến tranh kết thúc
- Phát xít Đức đầu hàng:
+ Đầu 1944, sau 10 chiến dịch của cuộc tổng phản công…, Liên Xô tiến vào giải phóng các nước Đông Âu, tiến sát biên giới Đức.
+ 6/1944, liên quân Đồng minh mở Mặt trận thứ hai ở Tây Âu, Pháp được giải phóng. Quân Đồng minh tiến vào giải phóng Bỉ, Hà Lan, Lúcxămbua, chuẩn bị tấn công Đức.
+ Đầu 2/1945, Hội nghị ba cường quốc Liên Xô, Mĩ, Anh họp (Ianta) bàn về việc tổ chức, chia lại TG sau CT…
+ 2/1945, quân Đồng minh tấn công Đức từ mặt trận phía Tây. 4/1945, Hồng quân Liên Xô tấn công Béclin…9/5/1945, Đức đầu hàng không điều kiện, chiến tranh chấm dứt ở châu Âu.
- Quân phiệt Nhật đầu hàng:
+ 8/8/1945 Liên Xô tuyên chiến với Nhật, tấn công đạo quân Quan Đông Nhật ở Mãn Châu.
+ Mĩ ném hai quả bom nguyên tử xuống Hirôsima (6/8/1945) và Nagaxaki (9/8/1945)
+ 15/8/1945, Nhật đầu hàng không điều kiện. CTTG II kết thúc.
V. Kết cục của chiến tranh thế giới thứ hai
- Phát xít Đức, Italia, Nhật sụp đổ hoàn toàn. Liên Xô, Mĩ, Anh là lực lượng trụ cột, giữ vai trò quyết định trong công cuộc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít.
- Hậu quả: ( SGK)
- Chiến tranh kết thúc dẫn đến những thay đổi căn bản trong tình hình thế giới.